Nikt nie był bezpieczny. O dowolnej porze dnia i nocy każdy obywatel Polski mĂłgł zostać aresztowany i bez podania powodu pozbawiony wolności na trzy miesiące - choć w praktyce okres ten mĂłgł być wydłużany w nieskończoność. W połowie 1934 roku powstał obĂłz w Berezie Kartuskiej, do ktĂłrego władze kierowały według własnego uznania, bez śledztwa i wyroku, osoby uznane za potencjalne zagrożenie dla systemu. Za murami nie obowiązywało żadne prawo. Więźniowie byli torturowani fizycznie i psychicznie, zdarzały się wypadki zakopywania żywcem w odchodach, a także śmierci w wyniku pobicia pałkami. Ekstremalne ćwiczenia i wykonywane prace doprowadzały czasem do samobĂłjstw, a już niemal zawsze do trwałej utraty zdrowia nawet najmłodszych i najsilniejszych. SamobĂłjstwa popełniali zresztą rĂłwnież niektĂłrzy policjanci, nie wytrzymujący stężenia panującej tu brutalności. "Bereza bezsprzecznie była mordownią" - przyznał Ăłwczesny Komendant GłĂłwny Policji Państwowej, gen. Kordian Zamorski.

ObĂłz działał przez pięć lat i z każdym rokiem reżim tylko się zaostrzał, na co największy wpływ miał nadzorujący jego funkcjonowanie Wacław Kostek-Biernacki. "W Polsce matki straszą mną dzieci" - mĂłwił bez choćby cienia wstydu. "Chorobliwy sadysta" - ocenił go krĂłtko Stanisław Cat-Mackiewicz, ktĂłry odczuł to na własnej skĂłrze. Podobnie jak około trzech tysięcy innych PolakĂłw, ŻydĂłw, UkraińcĂłw, BiałorusinĂłw i NiemcĂłw, ktĂłrzy przewinęli się przez Berezę.

Poruszająca opowieść o dzieciach wobec piekła wojny.

NiektĂłre ledwo się urodziły, inne miały po kilka lub kilkanaście lat. Były też takie, ktĂłre przychodziły na świat już w zaplombowanych wagonach wiozących je gdzieś w głąb Azji. W 1940 roku dla kilkudziesięciu tysięcy polskich dzieci rozpoczęła się podrĂłż - ktĂłra miała trwać osiem kolejnych lat - przez niemal wszystkie strefy klimatyczne Ziemi i wszystkie znane człowiekowi kultury.Przeszłam piekło, ale widziałam rzeczy piękne - mĂłwi jedna z bohaterek reportażu Lady. Ze zmrożonej Syberii trafiły na stepy Azji, gdzie rodziła się ludzka cywilizacja. Stamtąd trafiały do Persji, gdzie znajdowały scenerię znaną z baśni tysiąca i jednej nocy. A potem była Afryka, Indie, Nowa Zelandia, Meksyk... Czasem w końcu rĂłwnież Polska, ale ona akurat niechętnie.

Chorowały, umierały z głodu... a inne dorastały... Tysiące polskich dzieci uciekły z Rosji z armią generała Władysława Andersa - dziś opisują to jako najpiękniejsze lata życia. Ale i tak z jakiegoś powodu, nawet dobiegając dziewięćdziesiątki, na ich wspomnienie wciąż płaczą.